Story: POOM PETSOPHONSAKUL
“ใบเมเปิลที่ร่วงโรยกับเฉดสีโทนร้อนที่คงทำให้ผู้ชมรู้สึกถึงสายลมที่เหน็บหนาว ตัดกับริ้วเมฆโบกปลิวบนท้องฟ้าที่ปลอดโปร่ง” นี่คงเป็นคำอธิบายภาพที่สามารถใช้ได้กับเกือบทุกงานศิลปะในช่วงฤดูใบไม้ร่วง และเชื่อว่ามีศิลปินหลายคนมีผลงานเกี่ยวกับฤดูใบไม้ร่วงอย่างน้อยหนึ่งผลงาน
เดือนสิงหาคมในตะวันตกนับเป็นการอำลาให้กับไออุ่นจากแสงแดด ลมเริ่มพลิ้วไหว ใบไม้เริ่มเปลี่ยนสี ทุกอย่างเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็วเพื่อต้อนรับความหนาวเหน็บในเดือนธันวาคม ซึ่งนอกจากจะเป็นช่วงเวลาเก็บเกี่ยวพืชผลแล้ว ยังเป็นช่วงเวลาที่ศิลปินหลายคนนิยมออกมาวาดรูปกลางแจ้ง รวมถึงนักคิด นักเขียน ที่พยายามใช้ช่วงนี้ของเดือนเป็นแรงบันดาลใจให้กับบทกวีเรื่องสั้นของตัวเอง อาจกล่าวได้ว่าฤดูใบไม้ร่วงเป็นช่วงเวลาพิเศษสำหรับศิลปินเกือบทุกแขนง
Peasants in Autumn โดย คัตสึชิกะ โฮกูไซ
ฤดูแสนมหัศจรรย์นี้กลายเป็นคอนเซปต์สำคัญสำหรับศิลปินมายาวนานตั้งแต่มนุษย์รู้จักการใช้สีน้ำมัน ตั้งแต่ผลงานชุด The Four Seasons ของจูเซปเป อาร์ชิมโบลโด (Giuseppe Arcimboldo) ในปี 1527-1593 ตลอดจนถึงปัจจุบันเฉกเช่นผลงานฟักทองลายจุดของยาโยอิ คุซามะ (Yayoi Kusama) ในปี 1994 แม้แต่ โฮกูไซ (Hokusai) ศิลปินชาวญี่ปุ่นยุคเอโดะยังมีการพรรณนาความน่าค้นหาของฤดูใบไม้ร่วงบนพื้นที่นาในงานชื่อ Peasants in Autumn ในช่วงปี 1760-1849
ในเชิงสัญญะ ฤดูใบไม้ร่วงเปรียบเทียบได้กับขั้วตรงข้ามระหว่าง ‘ความเจริญงอกงาม’ และ ‘การย่อยสลายสู่ธรณี’ บ่อยครั้งในเทพปกรณัมและงานวรรณกรรม ฤดูใบไม้ร่วงมักสื่อสารถึงความอุดมสมบูรณ์ ขณะเดียวกันก็อาจสื่อสารถึงความตาย ดังเช่นที่ปรากฏในบทละครแมคเบธของเชกสเปียร์
Automne, Peupliers, Eragny โดย กามีย์ ปีซาโร
“fall’n into the sear, the yellow leaf;” กลีบใบสีเหลืองชาเปรียบดั่งแมคเบธที่กำลังร่วงโรยราสู่วัยกลางคน กายแห้งกรังราวกับใบที่ห่อเหี่ยวในฤดูใบไม้ร่วง ไม่มีผู้ใดดอกที่หันมาสนใจดอกผลที่มีแต่ความชราภาพ
ในทางกลับกัน จอห์น คีต (John Keat) อีกหนึ่งกวีคนสำคัญกลับเชิดชูฤดูใบไม้ร่วง เขาแลเห็นว่ามันคือช่วงเวลาที่สุกงอม “Season of mists and mellow fruitfulness, Close bosom-friend of the maturing sun;” ฤดูนี้แสดงถึงความเจริญผล ความได้ที่ เหมาะสมแก่ช่วงเวลา หากเป็นคนก็คงเปรียบได้กับผู้ที่เจริญด้วยปัญญา เติบโตอยู่ในวัยที่สมควรพร้อมแก่เวลา และเจนโลก จะเห็นว่าในขณะที่เชกสเปียร์มองวัยกลางคนคือความเสื่อมโทรม คีตนั้นเห็นจุดสูงสุดของช่วงวัยในการเป็นมนุษย์
งานวรรณกรรมและเทพปกรณัมมีการผูกอยู่กับงานศิลปะอยู่เสมอ บ่อยครั้งที่ศิลปินต้องการสื่อสารกับผู้ชมด้วยการหยิบยื่นบางส่วนของตำนานและเรื่องราว บางทีนี่อาจเป็นหนึ่งในวิธีการสำคัญในการมองงานศิลปะทั้งหลายที่เกี่ยวโยงกับฤดูใบไม้ร่วง เราอาจเห็นขั้วสองขั้วในหนึ่งงาน หรืออาจเห็นเพียงขั้วใดขั้วหนึ่งก็ได้ เราสามารถทำความเข้าใจมุมมองความคิดของศิลปิน ณ ช่วงเวลาที่ผลงานถูกสรรค์สร้างขึ้น ว่าเขากำลังตกอยู่ในภาวะที่สิ้นหวัง ชื่นชม หรืออยู่ตรงกลางระหว่างทั้งสอง หรือบางทีอาจไม่สื่อถึงอะไรเลย เป็นเพียงความสนุกในการชื่นชมความงามของสีโทนร้อนของสิ่งที่อยู่ตรงหน้า ซึ่งให้ความรู้สึกที่เยือกเย็นในเวลาเดียวกัน
Autumn Leaves โดย จอห์น เอเวอเรตต์ มิเล
แม้ว่าประเทศไทยจะไม่มีฤดูใบไม้ร่วง มีเพียงแต่ฤดูหนาวที่ยังแฝงความร้อน และไอฝน แต่เราปฏิเสธไม่ได้ว่าฤดูหนาวนั้นเต็มไปด้วยอากาศที่ปลอดโปร่ง หายใจโล่งปอด เหมาะแก่การเดินทอดน่องในสวน และทำกิจกรรมกลางแจ้ง ถึงแดดจะแรงจ้าในบางเวลาอยู่บ้าง ก็ยังเป็นช่วงเวลาที่ดีที่สุดของปี
ส่วนใครที่ต้องการสัมผัสถึงฤดูใบไม้ร่วงจริงๆ โดยที่ไม่จำเป็นต้องเดินทางกลางไกลไปเหยียบย่ำ ณ แดนยุโรป เราสามารถชื่นชมความมหัศจรรย์ของฤดูนี้ด้วยการเสพงานศิลปะของศิลปินนับร้อย หรือจะเข้าใจวิถีของฤดูผ่านสื่อภาพยนตร์ และงานวรรณกรรมน้ำดีนับไม่ถ้วนได้เหมือนกัน